Społeczeństwo i władza lat osiemdziesiątych w badaniach CBOS
Lata dziewięćdziesiąte można potraktować jako początek nowej ery, a rok 1989 jako cezurę dzielącą "stare" i "nowe" czasy. Można jednak spojrzeć na nie również jako na konsekwencję tych wszystkich wydarzeń i procesów, które w latach osiemdziesiątych i wcześniejszych doprowadziły do erozji i upadku realnego socjalizmu.
Pisząc dziś o społeczeństwie w "okresie transformacji" socjologowie podkreślają najczęściej elementy kontynuacji, trwałość dzisiejszych postaw społecznych, ich zakorzenienie w dawnym centralnie planowanym systemie. Jest to istotne, ale pełne zrozumienie dzisiejszego społeczeństwa jest niemożliwe bez uwzględnienia tych zmian postaw i interesów, jakie nastąpiły w latach osiemdziesiątych i których konsekwencją był rozpad systemu komunistycznego oraz oddanie władzy przez ówczesną jej elitę.
Wydarzenia lat 1980-81 wiele nauczyły uczestników konfliktu i tamtego okresu. Władza nabrała przekonania, że choć można rządzić wbrew społeczeństwu, ważne jest jednak poznanie jego sposobu myślenia. Społeczeństwo po szoku stanu wojennego skupiło się wokół działań, które miały głównie na celu ochronę obniżającego się poziomu życia. Wiele osób uwierzyło też w siłę samoorganizacji społecznej i takich przemian, które metodą drobnych kroczków podważały zasady systemu.
1994-07-20|Autorzy: Barbara Badora, Lena Kolarska-Bobińska, Krzysztof Koseła, Andrzej Paczkowski, Antoni Sułek
Rolnicy ‘92. Rolnicy wobec zmian systemowych
Badanie zatytułowane "Rolnicy ‘92" zrealizowano w listopadzie 1992 r., a więc w momencie szczególnym, po zakończeniu zbiorów wyjątkowo małych ze względu na letnią suszę, która w pewnych rejonach przybrała rozmiary klęski. Mogło to wpłynąć w pewnym stopniu na uzyskane wyniki, choć - wbrew oczekiwaniom - problem suszy nie pojawiał się w wypowiedziach respondentów. Autorami badania byli Marta Cichowicz i Marcin Głowacki z CBOS-u oraz Andrzej Rosner z Instytutu Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. Bezpośrednio po realizacji badań i przetworzeniu danych, w styczniu i lutym 1993 r. ukazało się siedem komunikatów CBOS-u zawierających wybrane wyniki. Obecna publikacja stanowi końcowe podsumowanie uzyskanych rezultatów, nie jest jednak raportem z badań. Tam, gdzie było to możliwe, autorzy starali się sięgać do innych badań (nie tylko prowadzonych przez CBOS) w celu konfrontacji uzyskanych wyników lub szerszego ich wyjaśnienia. Okazało się jednak, że możliwości takiej konfrontacji są bardzo ograniczone, jeśli bierze się pod uwagę badania prowadzone w latach dziewięćdziesiątych. Prezentowaną publikację odróżnia również to, że autorzy nie zawsze ograniczali się do relacji wyników, ale niekiedy uzupełniali je komentarzem, w którym wyrażali swoje opinie o poruszanych kwestiach. Poza autorami badania, do pracy nad publikacją zaproszeni zostali specjaliści zajmujący się analizami problemów rolnictwa wIRWiR PAN i Szkole Głównej Handlowej, a także badaniami problemów społecznych w CBOS.
1994-07-20|Autor: Andrzej Rosner (red.)
Ekonomiczny wymiar życia codziennego
Celem badania "Ekonomiczny wymiar życia codziennego" przeprowadzonego przez CBOS w marcu 1992 r., którym objęto wylosowane gospodarstwa domowe, było określenie charakteru zachodzących przemian, zebranie informacji o zachowaniach ekonomicznych, przyjętych strategiach działania i warunkujących je aspiracjach zarówno w sferze produkcji, jak i konsumpcji. Rozpoznanie sfery konsumpcji zakreślono szeroko, począwszy od charakterystyki zasobów materialnych (dochody, zasoby majątkowe, wyposażenie w dobra trwałe, sytuacja mieszkaniowa) poprzez zachowania konsumpcyjne, a na potrzebach i aspiracjach kończąc. W badaniu starano się uzyskać również informacje o postawach i zachowaniach podmiotów życia gospodarczego - pracowników najemnych i przedsiębiorców prywatnych. Rejestrowano przede wszystkim: cechy statusu społeczno-zawodowego, indywidualne przemiany w strukturze zatrudnienia, czynniki określające aktywność i pasywność wobec sytuacji na rynku pracy i zmian systemowych. Szczególny nacisk położono na dwa nowe zjawiska, ekstremalne z punktu widzenia aktywności w sferze pracy i konsumpcji - bezrobocie i prywatyzację. W prezentowanej książce opisano tylko niektóre z poruszonych w badaniach zagadnień. Autorzy analiz skupiają się przede wszystkim na tych zjawiskach zachodzących w mikroskali, na które największy wpływ wywarły dotychczasowe przekształcenia systemu ekonomicznego.
1994-07-20|Autor: Lena Kolarska-Bobińska (red.)
Młodym być... Młodzież szkolna ‘92
Książka „Młodym być...” zapoczątkowuje serię publikacji CBOS, omawiających wyniki badań, dotyczące wybranych grup społecznych lub też poglądów społeczeństwa na istotne dla niego kwestie.
Na powstanie nowej serii książkowej złożyło się kilka przyczyn. CBOS, prowadząc co miesiąc badania, rejestruje szybko zmieniającą się rzeczywistość, proces przechodzenia od realnego socjalizmu do nie określonej jeszcze formy kapitalizmu. Transformacja stwarza badaczom wyjątkową okazję, która nigdy się nie powtórzy, tak jak nie powtórzy się fenomen, którego jesteśmy świadkami. Jest to możliwość zbadania społeczeństwa w trakcie przyspieszonej zmiany ustroju ekonomicznego i politycznego, zmiany, która spowoduje w efekcie wykształcenie się nowej struktury klasowo-warstwowej, opartej na innym niż dotychczas podziale władzy, dochodów i prestiżu, na nieco odmiennej niż obecnie hierarchii wartości i poglądów.
Mając świadomość wyjątkowości chwili, chcemy nie tylko rejestrować opinie społeczeństwa o bieżących wydarzeniach i badać zmieniające się postawy, ale też ułatwiać interpretację zachodzących procesów. Badania CBOS i przygotowane na ich podstawie publikacje powinny pomóc w lepszym zrozumieniu zmieniającej się rzeczywistości. Celowi temu służą zwłaszcza porównania z innymi danymi, zebranymi zarówno przez CBOS, jak i inne ośrodki naukowe oraz instytuty badań opinii publicznej. Szczególną rolę odgrywa porównywanie takich samych lub podobnych zjawisk w dłuższym czasie. O zasięgu i głębokości przemian w naszym kraju można najlepiej przekonać się porównując obecne wyniki badań z tymi, które zostały zebrane w poprzednich okresach. CBOS, prowadząc badania od dziesięciu lat, dysponuje bogatymi i wyjątkowymi zbiorami danych oraz cennymi źródłami informacji o zmieniającym się społeczeństwie polskim.
Wiele pokoleń Polaków pracowało dotychczas z nadzieją, że jeśli nie oni, to przynajmniej ich dzieci będą żyły w lepszej Polsce i w lepszych warunkach. Obecnie coraz więcej osób uważa, że lepszą, dostatniejszą Polskę zbuduje następne pokolenie: pełna zapału i pomysłów, nie uwarunkowana dawnymi nawykami i starym sposobem myślenia, dzisiejsza młodzież. Swoimi postawami i działaniami zadecyduje ona o przyszłym kształcie naszego kraju i charakterze jego społeczeństwa.
Ważne jest więc stwierdzenie, jak młodzież postrzega zachodzące przemiany oraz swoje miejsce i rolę w nowym ładzie ekonomicznym i politycznym. Czy widzi w nim szansę dla siebie czy też tylko narastające bariery, które utrudniają rozpoczęcie dorosłego, satysfakcjonującego życia? Jakie są oczekiwania i aspiracje, niepokoje i obawy młodych ludzi? Mamy nadzieję, że odpowiedzi na te pytania i wiele innych znajdą Czytelnicy w tekstach napisanych przez badaczy CBOS i Uniwersytetu Warszawskiego.
1994-07-20|Autor: Koseła Krzysztof (red.)
Czy istnieje społeczne przyzwolenie na stosowanie kar fizycznych wobec dzieci?
JAK POSTĘPOWAĆ Z KRNĄBRNYM DZIECKIEM? Które z niżej wymienionych sposobów, metod wychowawczych, doradził(a)by Pan(i) jako najskuteczniejsze rodzicom, którzy mają nieznośne, niegrzeczne dziecko? (Proszę wybrać nie więcej niż trzy sposoby)
1994-07-12|Autor: Agnieszka Cybulska
Przewiń do góry