Niedawne wybory prezydenckie, w których w rozstrzygającej drugiej turze zmierzyli się kandydaci dwóch najsilniejszych i od dawna wyznaczających główną oś politycznych podziałów ugrupowań – Koalicji Obywatelskiej, przewodzącej rządzącej koalicji, oraz opozycyjnego Prawa i Sprawiedliwości, wyraźnie podzieliły i nadal zdecydowanie dzielą Polaków. Podziały te są wyraźnie widoczne w ocenach i reakcjach na to, co wydarzyło się 1 czerwca.

WYBORCY KAROLA NAWROCKIEGO I RAFAŁA TRZASKOWSKIEGO O SWOICH MOTYWACJACH WYBORCZYCH

Druga tura wyborów wymusza na wyborcach chcących do końca uczestniczyć w procedurze wyboru głowy państwa, a w pierwszej turze głosowali na innych kandydatów niż ci, którzy przeszli do drugiej tury, konieczność wyznaczenia nowych punktów orientacyjnych i ustalenia, do którego z kandydatów jest im bliżej i poglądy którego bardziej im odpowiadają, a do którego jest im dalej lub który, z różnych względów, jest dla nich w ogóle nieakceptowalny. W tym ostatnim przypadku mamy do czynienia z tzw. głosowaniem negatywnym, tzn. głosowaniem na któregoś z kandydatów tylko dlatego, aby nie dopuścić do zwycięstwa jego konkurenta. Deklaracje badanych wskazują, że w tegorocznych wyborach głosowanie negatywne częściej uderzało w Rafała Trzaskowskiego niż w Karola Nawrockiego.

W przypadku wyborców Rafała Trzaskowskiego 70% spośród nich głosowało na niego dlatego, że byli przekonani, iż będzie on dobrym prezydentem, zaś co czwarty (26%) poparł go, by nie dopuścić do zwycięstwa jego kontrkandydata. Z kolei wśród wyborców Karola Nawrockiego ponad dwie piąte (41%) głosowało na niego tylko dlatego, by Rafał Trzaskowski nie został głową państwa, zaś nieco ponad połowa (55%) – z przekonania, że kandydat PiS jest dobrym kandydatem na Prezydenta RP. Można zatem stwierdzić, że mimo różnych negatywnych informacji o Karolu Nawrockim pojawiających się przed dniem wyborów, to niechęć wyborców w większym stopniu obciążała konto kandydata KO niż pretendenta popieranego przez PiS. Patrząc z innej strony: Rafał Trzaskowski był częściej popierany ze względu na predyspozycje i zalety osobiste, natomiast Karol Nawrocki w większym stopniu zawdzięcza swój sukces niechęci do rywala.

Spośród wyborców Karola Nawrockiego z pierwszej tury 76% głosowało na niego w drugiej turze z powodu jego zalet jako przyszłego prezydenta, zaś 18% – aby nie dopuścić do wygranej rywala. Podobnie wyborcy Rafała Trzaskowskiego z pierwszej tury w 82% kierowali się predyspozycjami prezydenckimi swojego kandydata, natomiast 17% przede wszystkim chciało zapobiec zwycięstwu jego konkurenta.

Interesująco kształtują się w tej sprawie deklaracje zwolenników pozostałych kandydatów z pierwszej tury wyborów, choć z powodu małych liczebności większości elektoratów w próbie można te informacje traktować tylko orientacyjnie.

Aż 83% wyborców Sławomira Mentzena z pierwszej tury w drugiej poparło Karola Nawrockiego, by zapobiec wyborowi Rafała Trzaskowskiego, natomiast ze względu na własne zalety kandydat PiS zdobył przychylność 16% elektoratu kandydata Konfederacji WiN. Podobnie wyborcy Grzegorza Brauna w 64% głosowali na Karola Nawrockiego z powodu niechęci do Rafała Trzaskowskiego, a jedynie w 31% – ze względu na walory popieranego kandydata.

Spośród osób głosujących w drugiej turze wyborów na Rafała Trzaskowskiego tylko wyborcy Adriana Zandberga z pierwszej tury częściej głosowali na kandydata KO ze względu na niechęć do Karola Nawrockiego (68%) niż z powodu predyspozycji prezydenckich Rafała Trzaskowskiego (33%). Elektoraty Szymona Hołowni i Magdaleny Biejat kierowały się przede wszystkim pozytywnym wyobrażeniem o Rafale Trzaskowskim jako przyszłym prezydencie (odpowiednio 62% i 53%), rzadziej przede wszystkim nie chciały dopuścić do zwycięstwa jego konkurenta (odpowiednio 38% i 40%).

Taki kształt motywacji wyborczych potwierdzają deklaracje zwolenników poszczególnych partii politycznych. Wyborcy Konfederacji WiN głosowali na Karola Nawrockiego przede wszystkim, by uniemożliwić zdobycie urzędu głowy państwa przez Rafała Trzaskowskiego (71% tego elektoratu). Z kolei w elektoracie Rafała Trzaskowskiego z drugiej tury tylko wyborcy partii Razem częściej głosowali na niego, by zapobiec wyborowi Karola Nawrockiego (57%) niż ze względu na pozytywną wizję prezydentury kandydata KO (39%). Wyborców pozostałych ugrupowań koalicji motywowało przede wszystkim przekonanie, że Rafał Trzaskowski będzie dobrym prezydentem, głosowanie negatywne było udziałem 43% zwolenników Lewicy i 40% zdeklarowanych wyborców Trzeciej Drogi.

REAKCJE NA WYNIK WYBORÓW PREZYDENCKICH

Polacy są niemal równo podzieleni w swych reakcjach na wynik wyborów prezydenckich. Nieco ponad dwie piąte uprawnionych do głosowania (41%) deklaruje zadowolenie ze zwycięstwa Karola Nawrockiego w drugiej turze wyborów prezydenckich, przy czym bardzo jest tym wynikiem usatysfakcjonowana połowa tej grupy wyborców (22%). Natomiast minimalnie większa część Polaków jest niezadowolona z faktu, że to Karol Nawrocki wygrał wybory i niebawem obejmie najwyższy urząd w państwie (43%), przy czym w grupie niezadowolonych dwuipółkrotnie więcej osób wyraża swoje niezadowolenie w sposób zdecydowany (30%) niż umiarkowany (13%). W mniejszości pozostają badani, dla których wynik niedawnego głosowania jest sprawą obojętną, nie budzi dziś ani ich pozytywnych, ani negatywnych odczuć (15%).

Co oczywiste, spośród uczestników głosowania w drugiej turze najbardziej usatysfakcjonowani wynikiem wyborów są ci, którzy głosowali na zwycięzcę – Karola Nawrockiego (88% jego elektoratu z drugiej tury wyborów). Natomiast najbardziej rozczarowani i niezadowoleni z tego rozstrzygnięcia są wyborcy jego kontrkandydata, Rafała Trzaskowskiego (90% jego elektoratu z drugiej tury wyborów).

Spośród głosujących w pierwszej turze wyborów na rywali Karola Nawrockiego i Rafała Trzaskowskiego w największym stopniu zadowoleni z ostatecznego wyniku wyborów prezydenckich są wyborcy Grzegorza Brauna (77% jego wyborców z pierwszej tury). Nieco rzadziej satysfakcję z wygranej kandydata PiS wyrażają wyborcy Sławomira Mentzena, choć zadowolenie z tego faktu deklaruje również większość spośród nich (57% jego elektoratu z pierwszej tury głosowania). Natomiast 16% wyborców kandydata Konfederacji WiN deklaruje niezadowolenie z wyniku czerwcowych wyborów i wygranej Karola Nawrockiego, a dla co czwartego (25%) to rozstrzygnięcie jest sprawą obojętną.

Z kolei zdecydowanie niezadowoleni z ostatecznego wyniku wyborów prezydenckich, obok zwolenników Rafała Trzaskowskiego, są wyborcy popierający w pierwszej turze głosowania innych koalicyjnych kandydatów, w tym przede wszystkim głosujący na kandydatkę Lewicy Magdalenę Biejat (91% jej elektoratu z pierwszej tury wyborów). Niezadowoleni z wyniku wyborów – choć w nieco mniejszym stopniu – są badani popierający w pierwszej turze głosowania kandydata Trzeciej Drogi Szymona Hołownię (76%), a także elektorat krytycznego wobec rządzącej koalicji kandydata partii Razem Adriana Zandberga (78%).

Stosunek do wyniku wyborów prezydenckich i wyborczego zwycięstwa Karola Nawrockiego w bardzo dużym stopniu różnicują także deklarowane poglądy polityczne oraz sympatie partyjne respondentów. Jak można było oczekiwać, z wyniku wyborów niemal powszechnie zadowoleni są zwolennicy PiS (95%) oraz większość zdeklarowanych wyborców Konfederacji WiN (69%). Satysfakcja z wyniku wyborów przeważa jeszcze nieco wśród osób biernych politycznie i niezainteresowanych głosowaniem w ewentualnych wyborach parlamentarnych (36% deklaracji aprobaty wobec 22% – niezadowolenia).

Natomiast wśród zwolenników pozostałych ugrupowań dominuje niezadowolenie. Z wyniku wyborów i perspektywy objęcia urzędu Prezydenta RP przez Karola Nawrockiego niemal powszechnie niezadowoleni są zwolennicy Lewicy (95%). Negatywne emocje towarzyszą też zdecydowanej większości sympatyków głównej formacji rządzącej koalicji, KO (88%), drugiego z parlamentarnych ugrupowań lewicowych – opozycyjnej partii Razem (85%) i w relatywnie najmniejszym stopniu – zwolennikom koalicyjnej Trzeciej Drogi (63%). Minimalnie częściej niezadowolenie niż satysfakcję z wyniku wyborów odczuwają badani nielokujący się po żadnej ze stron politycznego podziału – chcący głosować, ale nieznajdujący wśród istniejących ugrupowań żadnego, za którym chcieliby się opowiedzieć w ewentualnych wyborach parlamentarnych (odpowiednio 36% wobec 34%).

Polacy są też wyraźnie podzieleni w swych przewidywaniach względem przyszłej prezydentury Karola Nawrockiego. Tylu samo badanych wynik wyborów i zwycięstwo kandydata PiS przyjęło z nadzieją co z obawą (po 38%).

Nadzieje w związku ze zwycięstwem Karola Nawrockiego w wyborach prezydenckich częściej są udziałem mężczyzn niż kobiet. Częściej niż innym odczucia takie towarzyszyły osobom w wieku od 55 do 64 lat, słabiej wykształconym – z wykształceniem podstawowym i zasadniczym zawodowym, gorzej sytuowanym i oceniającym swoje warunki materialne jako przeciętne. Nadzieje związane ze zwycięstwem wyborczym kandydata PiS wyraźnie częściej niż inni deklarowali także mieszkańcy wsi, a spośród grup społeczno-zawodowych – rolnicy.

Z kolei obawy związane z wyborem Karola Nawrockiego na urząd Prezydenta RP częściej towarzyszą kobietom, mieszkańcom największych aglomeracji, badanym legitymującym się wyższym wykształceniem, częściej oceniającym swoje warunki materialne jako dobre niż złe czy przeciętne. Spośród grup społeczno-zawodowych stosunkowo najwięcej obaw związanych z przyszłą prezydenturą Karola Nawrockiego zgłaszali uczniowie i studenci.

Jednak czynnikami najsilniej określającymi stosunek badanych do przyszłej prezydentury Karola Nawrockiego nie są cechy usytuowania społeczno-demograficznego i ekonomicznego badanych, ale przede wszystkim kwestie światopoglądowe i ich poglądy polityczne. Zdecydowanie największe nadzieje z prezydenturą Karola Nawrockiego wiążą osoby najbardziej religijne (75% badanych uczestniczących w praktykach religijnych kilka razy w tygodniu) oraz – co się z tym wiąże – badani utożsamiający się z prawicą i deklarujący prawicowe poglądy polityczne (67%). Z kolei najwięcej obaw związanych z wyborczym zwycięstwem kandydata PiS deklarują respondenci w ogóle nieuczestniczący w praktykach religijnych (59%), ale przede wszystkim określający swoje poglądy polityczne jako lewicowe (74%) – zob. tabelę 1.

Wśród elektoratów partyjnych zwycięstwo Karola Nawrockiego w wyborach prezydenckich najwięcej obaw wzbudziło wśród wyborców KO (84%), Lewicy (83%) i partii Razem (76%). W mniejszym stopniu prezydentury Karola Nawrockiego boją się sympatycy Trzeciej Drogi, choć także wśród nich obawy (46%) dwukrotnie przeważają nad nadziejami (23%).

Natomiast nadzieje związane z prezydenturą Karola Nawrockiego niemal powszechnie towarzyszą zwolennikom PiS (84%). Podzielają je również, choć nie tak entuzjastycznie, wyborcy Konfederacji WiN (63% wobec 7% obaw). Również osoby bierne politycznie, a także wyborcy niezdecydowani – niemający sprecyzowanych sympatii partyjnych – częściej zapatrują się na prezydenturę Karola Nawrockiego z nadzieją (odpowiednio 50% i 38%) niż z obawami (odpowiednio 39% i 31%).

Jednak większość Polaków spodziewa się, że nadchodzące lata w polityce krajowej nie będą łatwe. Ponad dwie trzecie badanych (69%) jest zdania, że współpraca między rządem a nowo wybranym prezydentem będzie się układać raczej źle niż dobrze, przy czym ponad jedna piąta pozostaje nastawiona bardzo pesymistycznie w kwestii przyszłej współpracy prezydenta i rządu (22%). Tylko co piąty respondent (22%) dobrze zapatruje się na możliwość współpracy nowego prezydenta z rządem z przeciwnej opcji politycznej.

Można sądzić, że obawy związane z wygraną Karola Nawrockiego w wyborach prezydenckich w dużej mierze wiążą się z przewidywanymi konfliktami i walką polityczną na najwyższych szczeblach władzy. Aż 93% respondentów, którzy przyjęli wynik wyborów z obawą, spodziewa się, że współpraca między nowym prezydentem a rządem będzie źle przebiegała. Opinię taką, choć już nie tak często, w większości podzielają także osoby, dla których wybór nowego prezydenta pozostaje sprawą obojętną (63%). Nawet wśród tych, którym zwycięstwo Karola Nawrockiego przynosi nadzieję, ponad połowa (52%) uważa, że jego współpraca z rządem będzie układać się źle.

Największymi pesymistami są osoby o lewicowych poglądach politycznych (88%), w ogóle nieuczestniczące w praktykach religijnych (84%), o najwyższych dochodach (od 7000 tys. zł – zob. tabelę 3), interesujące się polityką w stopniu dużym lub bardzo dużym, a także mieszkańcy największych miast (80%) oraz respondenci w wieku od 25 do 34 lat (78%) i o dwie dekady starsi (45–54 lata – 76%), a spośród grup społeczno-zawodowych – osoby prowadzące własną działalność gospodarczą (78%). Z kolei relatywnie najbardziej optymistycznie możliwości współpracy nowego prezydenta z rządem postrzegają osoby z wykształceniem podstawowym (53% pozytywnych wskazań), najmłodsi respondenci od 18 do 25 roku życia (46%), a także ankietowani o najniższych (do 1999 zł) dochodach (41%).

W elektoratach partyjnych największymi pesymistami, jeśli idzie o przyszłość krajowej sceny politycznej, są zdeklarowani zwolennicy Lewicy (98% ocen negatywnych), partii Razem (91%) oraz KO (90%). Złej współpracy między nowym prezydentem a rządem spodziewa się także ponad cztery piąte zwolenników Konfederacji WiN (83%). Mniej konfrontacyjnie widzą przyszłość sympatycy Trzeciej Drogi, choć także wśród nich pesymiści (67%) ponad trzykrotnie przeważają nad optymistami (22%). Również wyborcy niezdecydowani w większości pozostają pesymistami (52%). Relatywnie bardziej optymistycznie są nastawieni zwolennicy PiS, niemniej jednak również wśród nich przewidywania negatywne są wyraźnie częstsze (54%) niż pozytywne (38%).